Anemija usled nedostatka gvožđa u organizmu spada u grupu najčešćih anemija. Javlja se praktično u svim životnim dobima, ali najčešće u pubertetu, kod žena u reproduktivnom periodu i u pothranjenih osoba.

– Etiologija, odnosno deficit gvožđa u organizmu može da nastane usled povećanog gubljenja gvožđa iz organizma, loše apsorpcije gvožđa u crijevima, povećanih potreba organizma za gvožđem i nedovoljnog unošenja gvožđa. Povećan gubitak gvožđa iz organizma je najčešći uzrok nastanka anemije zbog deficita. Najčešće je izazvan hroničnim malim krvarenjima iz organizma. Poznato je da jedan mililitar krvi sadrži 0,5 mg gvožđa. Iz ovoga je jasno da i mala krvarenja dovode do značajnog gubitka gvožđa (Fe) iz organizma. Najčešća su krvarenja iz digestivnog trakta uzrokovana postojanjem ulkusne bolesti, odnosno čira na želucu ili dvanaestopalačnom crijevu, hijatusne hernije, divertikuloze, tumora digestivnog trakta i drugih oboljenja. Na drugom mjestu su menoragije kod žena u generativnom periodu, kao i metroragije usled benignih ili malignih tumora uterusa (produženo i/ili često krvarenje iz genitalnog trakta) – objasnila je Ivana Miketić, specijalista interne medicine.

Postojanje kamena ili pijeska u urinarnom traktu, kako je kazala, može biti uzrok hroničnih krvarenja koje dovode do pojave anemije.

– Loša apsorpcija gvožđa može biti uzrok nastanka anemije zbog deficita. Nelučenje HCI (ahlorhidrija) smanjuje apsorpciju gvožđa. Gastrektomija dovodi do smanjenja apsorpcije gvožđa zbog smanjenog unošenja hrane usled sindroma malog želuca. Resekcija želuca dovodi takođe do smanjenja apsorpcije gvožđa zbog ubrzane pasaže hrane kroz „patrljak” želuca i zaobilaženja duodenuma. U sindromu loše apsorpcije i celijačnoj bolesti prisutna je i loša apsorpcija gvožđa – istakla je Miketić.

Povećane potrebe za gvožđem postoje kod djece u pubertetu.

– Trudnoća i dojenje su fiziološka stanja kod žena kada se rezerve gvožđa najviše troše. Tada postoje i najveće potrebe za gvožđem. Zahvaljujući raznim suplementima koji su danas prisutni, anemija se u tim situacijama lako koriguje, a sve uz savjet ginekologa ili pedijatra. Nedovoljno unošenje gvožđa hranom je nešto sa čime se takođe srijećemo, ali rjeđe, jer u pravilnoj ishrani, koja je nekada i bez mesa, imamo dovoljne količine gvožđa za normalan razvoj crvene krvne loze – rekla je Miketić.

Prije ispoljavanja znakova anemije javlja se postepeno iscrpljivanje rezervi gvožđa koje prolazi kroz prelatentni, latentni period i period jasnih znakova anemije.

– U prelatentnom periodu postoji iscrpljivanje rezervi gvožđa iz organizma. U latentnom periodu javlja se smanjenje serumskog gvožđa, što se može laboratorijski verifikovati, dok u trećoj fazi postoji jasno ispoljena anemija sa svim svojim simptomima. Klinička slika se ispoljava simptomima i znacima anemije, često i same bolesti koja je uzrokovala anemiju. Javlja se umor, malaksalost, razdražljivost i otežano gutanje. Fizičkim pregledom uočavaju se bljedilo kože i vidljivih sluznica, atrofija sluznice jezika, koilonihija (lomljivost noktiju)... Endoskopskim pregledom (gastroskopijom) mogu se naći promjene na sluznici želuca u vidu gastritisa – rekla je Miketić.

U perifernoj krvnoj slici postoji anemija sa hipohromijom eritrocita i mikrocitozom (što hematolozi jasno vide pod mikroskopom).

– Broj retikulocita, mladih eritrocita, je blago povećan zbog regeneracije. Vrijednost MCV je normalna. Broj leukocita i trombocita je najčešće normalan. Osim krvne slike u kojoj se vide ove promjene, u laboratoriji se može uraditi serumsko gvožđe koje je sniženo, feritin (rezerve gvožđa) takođe snižene, saturacija transferina gvožđem je snižena (TIBC, UIBC). Transferin je protein koji u serumu čovjeka veže gvožđe, tako da je njegova zasićenost gvožđem snižena – navela je Miketić.

Dijagnoza bolesti se postavlja na osnovu anamnestičkih podataka, fizičkog nalaza, nalaza smanjenja serumskog Fe, feritina, povećanog TIBC i UIBC, smanjene vrijednosti Hgb, povećanog broja rertikulocita.

– Diferencijalna dijagnoza - potrebno je razlikovati ovu vrstu anemije od drugih vrsta anemija: anemije u hroničnim bolestima, gdje takođe postoji anemija sa smanjenom koncentracijom gvožđa, ali i smanjenim TIBC i UIBC. Kod talasemija i sideroblastnih anemija takođe postoje anemija i mikrocitoza, ali ne postoji smanjenje koncentracije Fe u serumu. Sve su to dijagnoze kojima se konkretno bave hematolozi i za preciznu dijagnozu, određivanje tipa anemije, a u zavisnosti od toga i terapiju potrebno je da izabrani ljekar uputi pacijenta hematologu – rekla je Miketić.

Ona navodi da tok i prognoza bolesti zavise od uzroka koji je doveo do pojave anemije.

– Prognoza je uglavnom dobra i zavisi i od liječenja osnovne bolesti. Prvo što treba uraditi na početku je pregled ginekologa i gastroenterologa, da bi se otklonio neki organski uzrok, odnosno postojanje bolesti koje izaziva anemiju. Samo „liječenje” nedostatka gvožđa sastoji se od primjene preparata gvožđa peroralnim (tablete) ili parenteralnim (infuzije) putem. Danas je na tržištu mnogo različitih preperata gvožđa, trebalo bi voditi računa koliku koncentraciju u sebi tablete sadrže i koja vam je doza dnevno potrebna i koliko dug vremenski period. Uvijek je najbolje konsultovati ljekara ili farmaceuta prije početka terapije. Ono što je bitno istaći je da terapija gvožđem u slučaju peroralnog liječenja mora obično trajati minimum tri mjeseca da bi došlo do primijetnih efekata, a nekada i šest mjeseci. Takođe, se nakon regulisanja vrijednosti laboratorijskih parametara mora jedno vrijeme nastaviti sa uzimanjem preparata gvožđa da bi se vrijednosti održale. Redovne kontrole krvne slike, na pola godine do godinu, su i nakon regulisanja anemije potrebne – kazala je Miketić.

A.D.

---

Gvožđe se najbolje apsorbuje uz vitamin C
Od praktičnog značaja pacijentima je reći, kako kaže Miketić da se gvožđe najbolje apsorbuje uz uzimanje vitamina C, tako da je njihovo kombinovanje poželjno.

– Još je bolje na primjer uzimati kapsulu gvožđa sa napitkom bogatim C vitaminom, recimo limunadom. Takođe, gvožđe se ne apsorbuje dobro kada se uzima zajedno sa kalcijumom zbog čega ga nije poželjno uzimati sa mlijekom i mliječnim proizvodima. U teškim oblicima hiposideremijskih anemija ponekad je potrebno primijeniti transfuzije koncentrovanih eritrocita. Naravno, neophodno je liječenje uzroka anemije, uz pomoć specijaliste ili subspecijaliste ginekologa, gastroenterologa… - rekla je Miketić.



”Trudnoća i dojenje su fiziološka stanja kod žena kada se rezerve gvožđa najviše troše. Tada postoje i najveće potrebe za gvožđem


Lijek je u hrani
Miketić navodi da je najpoželjniji način regulisanja nedostatka gvožđa - ishranom.

– Namirnice koje ga sadrže sasvim dovoljno su zelene namirnice, tipa spanać, blitva, raštan, zelje, koštunjavo voće poput badema, lješnika, oraha, ali sa njima ne treba pretjerivati u količini, a dovoljna je jedna šaka dnevno. Tu je kakao, susam, cvekla... Što se mesa tiče junetina je vrlo bogata gvožđem, ali zbog problema i patologije koju povećano unošenje (posebno ove vrste mesa) može izazvati ne preporučuje se uzimanje češće od jednom nedjeljno – rekla je Miketić.